Bij de meeste muzikale genieën zit een steekje los, daar doet niemand moeilijk over. Ike Turner had losse handjes, iets wat hem tot aan zijn dood, op woensdag 12 december 2007, kwalijk genomen werd. Je zou er bijna door vergeten dat de 76 jaar geworden bandleider/gitarist een van de grondleggers van de rock & roll was. Revolver’s Edwin Ammerlaan sprak Ike Turner tijdens zijn laatste bezoek aan Nederland, eind 2006. Dit is het verslag van die bijzondere ontmoeting.
“Wanneer mensen over rock & roll spreken, dan hebben ze het meestal over Chuck Berry of Fats Domino. Ze vergeten de belangrijkste naam. Wij kwamen allemaal na Ike Turner. Hij was de grote vernieuwer.”
Little Richard
Het enthousiasme straalt er niet bepaald vanaf als de 75-jarige Ike Turner twee uur te laat de lobby van zijn Rotterdamse hotel komt binnensloffen. Maar hij is er tenminste: kort daarvoor werd nog gemeld dat hij te ziek was voor een interview. Zijn optredens op het podium van Ahoy’ tijdens de Night of The Proms waren ietwat genante vertoningen geweest. De veteraan maakte een houterige, vermoeide indruk – ook de ingehuurde nep-Tina kon daar tijdens de drie verplichte klassiekers niets aan veranderen. Maar als gesprekspartner blijkt al snel dat Ike nog geheel bij de pinken is. Soms wat achterdochtig en brommerig, meestal scherp en gezegend met een ijzersterk (selectief) geheugen. Zijn beroemde ex-vrouw is een onbespreekbaar onderwerp, dat is ons duidelijk kenbaar gemaakt, maar daar omheen valt nog genoeg te bepraten.
CLARKSDALE
Ike Wister Turner wordt op 5 november 1931 in Clarksdale, Mississippi geboren als zoon van Izear Luster Turner en Beatrice Cushenberry. Clarksdale is in de greep van de rassenscheiding en al in zijn kleuterjaren krijgt Ike hier de traumatische gevolgen van onder ogen. Volgens geruchten zou pa Turner een affaire hebben met de vriendin van een agressieve redneck. Op een dag valt een bende mannen het ouderlijk huis binnen, ontvoeren Izear en martelen hem urenlang, om hem daarna weer in de tuin te droppen – zijn ingewanden hangen er letterlijk uit. Het ziekenhuis van Clarksdale weigert zwarte mensen op te nemen, waarna uiteindelijk in Turner’s tuin een tent wordt opgezet die als noodhospitaal moet dienen. Na twee jaar lijden bezwijkt Ike’s vader aan zijn verwondingen.
Deze gebeurtenissen moeten wel diepe sporen in de ziel van Ike hebben achtergelaten. Toch ontkent hij nu dat het maken van muziek een middel is geweest om aan de ellende van de ruwe jeugdjaren te ontsnappen. “Nee, zo heb ik het nooit ervaren.” Einde onderwerp. Want als hij ergens goed in is, dan is het wel het non-verbaal aangeven waar wel en niet over gesproken kan worden. Over naar de muziek, dan maar.
Kunt u het muzikale klimaat waarin u bent opgegroeid omschrijven?
“Op een dag kwam ik van school toen ik een band hoorde spelen. Het was Sonny Boy Williamson, met Pinetop Perkins op piano. Pinetop fascineerde mij mateloos. Ik kwam thuis en vroeg aan mijn moeder of ik alstublieft ook piano mocht spelen. Ze zei dat ik eerst goede cijfers op school moest halen. Op de dag dat ik vol trots mijn rapport kwam laten zien, stond de piano al in huis. Het was de start van mijn muzikale leven. Clarksdale was een levendig broeinest van bluesgiganten. We werkten hard en hadden veel lol.”
Wanneer bent u er voor het laatst geweest?
“Zo’n drie jaar geleden. Ben natuurlijk nog even door mijn oude buurt gereden. Vroeger was het er bijzonder arm, maar er is veel veranderd. Mijn oude huis staat er nog steeds.”
KINGS OF RHYTHM
Met dank aan Pinetop Perkins leert de jonge Ike boogiewoogie spelen. Zijn carrière begint pas goed als hij zich, nog in zijn schooltijd, bij de bigband The Tophatters voegt. Als Turner zijn voorliefde voor r&b kenbaar maakt, ontstaat er een scheuring in de band en richt hij samen met een paar ex-Tophatters de Kings Of Rhythm op, waarmee het levendige live-circuit in de Mississippi-delta word afgestruind.
In 1951 neemt Ike’s band samen met producer Sam Phillips in de Sun Studio te Memphis het nummer Rocket 88 op, onder de naam Jackie Brenston And His Delta Cats. De single verschijnt op het Chess-label en haalt de nr.1-positie in de Amerikaanse r&b-lijst. Later wordt Rocket 88 regelmatig aangehaald als de eerste echte rock & roll-plaat (zie kadertekst onderin). Hoe ziet Ike Turner dat zelf? “Dat weet ik niet”, haalt hij zijn schouders op. “Wat ik wel kan aangeven is: voordat je naam aan de Rock & Roll Hall Of Fame wordt toegevoegd, wordt er veel onderzoek gedaan. Ik ben er in 1991 opgenomen, dus zal ik toch wel iets voor de muziek hebben betekend.”
Kunt u zich die sessies voor Rocket 88 nog herinneren?
“Tuurlijk! Het was slechts één sessie. We hebben de muziek in tien minuten in de studio opgenomen.”
Er klinkt geen trots door in uw stem.
“Zo denk ik niet over mijn muziek. Ik wil niet zeggen dat ik er niet trots op ben, maar het is niet iets wat mij bezighoudt. Het is geen bescheidenheid, zo zit ik nou eenmaal in elkaar.”
Als de Kings Of Rhythm gaan optreden als begeleiders van Sun-artiesten en legendarische bluesmannen als Howlin’ Wolf, Elmore James, Otis Rush en Buddy Guy, verwisselt Ike Turner de piano voor de gitaar. Al snel ontwikkelt hij een eigen sound: bijtend en gemener dan wie ook. Bovendien is hij een van de eersten die de whammy baropneemt als integraal onderdeel van zijn sound. Voor Modern en Sun Records helpt hij als talentenscout nieuwe artiesten aan een doorbraak. Zo spelen Howlin’ Wolf en B.B. King zich dankzij het scherpe oor van Ike Turner voor het eerst in de picture. In 1956 verhuist Turner naar St. Louis, waar hij met een nieuwe versie van The Kings of Rhythm de locale nachtclubs onveilig maakt.
Wanneer kreeg u voor het eerst het idee dat u als professioneel muzikant een goed inkomen kon verdienen?
“Nooit! Omdat dat nooit mijn doel is geweest. Ik doe het omdat ik het leuk vind, niet omdat ik ervan wil rondkomen. Ik hou van mensen en muziek is mijn leven. Daarom treed ik op. Als er al een doel is, dan is het om mensen met mijn muziek vrolijk en gelukkig te maken.”
Het is een misvatting dat u al vroeg genoot van de status als lokale beroemdheid?
“Iedereen denkt dat het muzikantenleven – het reizen en spelen, de vrouwen, fans en het geld – een hoop plezier oplevert. Daar ben ik het niet mee eens. 24 Uur per dag hou ik mij slechts met één vraag bezig: wat had ik gisteren nog meer kunnen doen om mensen gelukkig te maken? Ik ben een perfectionist. Toen ik net begon, waren er geen toiletten voor zwarten. Geen hotels. We moesten in de bus of op straat slapen. Ik heb mijn leergeld betaald. Daarom haalde ik alles uit de kast om volle zalen te trekken. Er waren avonden dat ik een Caddilac weggaf. Uiteraard vertelde ik niet van welk bouwjaar die was, haha!”
DOORBRAAK
In 1956 leert Ike Turner ene Anna Mae Bullock kennen. De 16-jarige zangeres, geboren in Tennessee en opgevoed in het nabij gelegen gehucht Nutbush, is net met haar oudere zus Alline in St. Louis neergestreken, nadat moeder en vader de twee in de steek hadden gelaten. Tijdens een sessie pakt Anna Mae brutaal de microfoon en niet veel later neemt Turner haar op in zijn band en geeft hij haar de podiumnaam Tina. Er ontstaat een stormachtige relatie en het stel trouwt (onwettig, zo blijkt later) in Tijuana. Anna Mae is alweer de derde echtegnote voor de dan pas 26-jarige Ike – in totaal zal hij dertien keer, al dan niet wettig, trouwen.
De eerste opnamen als Ike and Tina Turner volgen in 1960, wanneer een oorspronkelijk ingehuurde zangeres niet komt opdagen. A Fool In Love is meteen een succes en een nieuw dynamisch rockduo is geboren. Ike ontwikkelt een revueachtige r&b-show, met negen muzikanten en drie schaars geklede achtergrondzangeressen, waaronder Tina, die hij de Ikettes noemt. Achtereenvolgens verschijnen bescheiden hits als It’s Gonna Work Out Fine, I Idolize You, Poor Fool en Tra La La La La.
“Toen ik met de Ikettes begon, bestonden er geen begeleidingsgroepjes van sexy dansende en zingende meiden”, vertelt hij. “Wel, ik had er drie. Maar ze hadden dezelfde impact als het hele leger aan danseressen waar bijvoorbeeld Madonna tegenwoordig over beschikt. Welke dans er in die tijd ook hip was, de jitterbug of de monkey, ik koos altijd voor nieuwe moves en liet die de meiden tijdens de repetities oefenen zodat het naadloos op de muziek aansloot.Bump to the front: dat was verboden voor zwarte vrouwen. Zij mochten slechts zijwaarts heupwiegen. Daar heb ik later verandering in gebracht.”
De internationale doorbraak van Ike & Tina Turner komt echter met onverwachte hulp van buitenaf. Wall Of Sound-producer Phil Spector zit in 1966 alweer enige tijd zonder hits en wil een commerciële comeback forceren. Daarvoor heeft hij Tina nodig. Hij sluit een deal met Ike: in ruil voor volledige credits op de plaat, verbiedt Spector dat Turner ook maar één voet in de studio zet of zich op een andere wijze met de opnamen bemoeit. Ike gaat akkoord.
River Deep, Mountain High flopt in de VS, maar betekent wel de doorbraak in Groot-Britannië. De Rolling Stones halen de revue hierop naar Engeland en op de golven van het overdonderende Britse succes verschijnt nog een hele rits – naar wat later zou blijken – klassieke popsongs als I Want to Take You Higher, (Creedence Clearwater Revival-cover) Proud Mary en het door Tina geschreven Nutbush City Limits.
“River Deep, Mountain High was niet onze muzikale doorbraak”, zegt Turner nu. “Dat was de dag waarop ik Brian Jones ontmoette. Ik woonde op dat moment in Californië. Iedere keer als hij naar Amerika kwam, zocht hij me op. We waren hechte vrienden. Er is vaak beweerd dat Mick Jagger ons in Engeland heeft uitgenodigd, maar de waarheid is dat Brian mij persoonlijk heeft overgehaald. Het was zijn initiatief. Ik heb namelijk nooit aan welke artiest dan ook om een kruiwagen gevraagd.”
IKE & TINA
Op persoonlijk vlak maken Ike & Tina Turner roerige tijden mee. In augustus 1958 bevalt Tina van Raymond Graig, na een korte relatie met Ike’s saxofonist Raymond Hill. Op 3 oktober van datzelfde jaar bevalt Lorraine Taylor – een van de vele fans die zich in de buurt van de bandleider ophouden – van Ike jr. Een jaar later wordt het nog complexer als Lorraine een tweede zoon, Michael, van Ike baart en de vader in kwestie ditmaal ook zijn vrouw bezwangert. Tina bevalt op 27 oktober 1960 van Ronald Renette Turner.
Omdat Lorraine snel uit beeld is verdwenen, ontfermt Tina zich tijdens de tournees over de vier kinderen. Dit leidt, in combinatie met de druk van de zware tourschema’s en Ike’s door drugs en drank verdwaasde, agressieve persoonlijkheid tot grote spanningen – vaak in combinatie met emotioneel en fysiek geweld. Na een mislukte zelfmoordpoging in 1968, bevrijdt Tina zich in 1975 definitief van haar man.
Tien jaar later, als ze dankzij de succesvolle comeback-plaat Private Dancer aan haar tweede jeugd én carrière is begonnen, schrijft de zangeres de autobiografie I, Tina, die in 1993 wordt verfilmd onder de naam What’s Love Got To Do With It – met Angela Bassett in de hoofdrol. Ike Turner heeft tot 2000 geweigerd om de film te zien; deels uit woede over de negatieve manier waarop hij wordt neergezet (door Laurence Fishburne), maar ook uit frustratie omdat hij kort voor de opnamen in een verdwaasde bui voor 45.000 dollar de rechten op gebruik van zijn naam had ‘weggegeven’ – zonder vooraf het script te lezen.
What’s Love Got To Do With It betekent de definitieve nekslag voor Ike’s carrière. Plotseling ziet de hele wereld hem nog slechts als een meedogenloze bruut die zijn vrouw fysiek en geestelijk mishandelde. “Er zijn twee dingen die wat mij betreft nooit te rechtvaardigen zijn”, zei Turner hier ooit over. “Het verkopen van drugs aan kinderen en een man die een vrouw verkracht. Ze laten mij in die film Tina verkrachten. Echt, dat is de grootste onzin die je maar kunt bedenken. Ook lieten ze zien hoe Tina een baby kreeg, waarbij de kijker moest geloven dat die van mij was. Maar de echte vader van mijn oudste zoon Graig is saxofonist Raymond Hill. En dan, net nadat de baby was geboren, lieten ze ‘mij’ zeggen dat Tina weer aan het werk moest. De vrouw was net bevallen, hoe koud kan je dan zijn om zoiets te verlangen? Ik zal niet zeggen dat ik een goede vader ben geweest. Ik heb veel stomme dingen in mijn leven gedaan. Verkeerde dingen. Daar kan ik nu niets meer aan veranderen. Ik kan slechts mijn excuses aanbieden aan iedereen die ik onrecht heb aangedaan. Maar ik ben niet de persoon die je in die film ziet. Hij komt niet eens in de buurt.”
In een ietwat verkrampte poging om zichzelf te rehabiliteren, brengt Turner begin deze eeuw zijn eigen autobiografie Takin’ Back My Name uit. Volgens de muzikant staat daar alles in wat je over Ike Turner zou moeten weten. “Maar met feiten in plaats van fictie.” Al zul je bij Turner ‘de waarheid’ af en toe met een korrel zout moeten nemen. Neem nu de verhalen over zijn ‘eerste keer’. “Ik had voor het eerst sex toen ik zes was. De vrouw in kwestie was 45 of 50 jaar oud. Miss Boozie was haar naam. Ze trok me bovenop haar en liet zien hoe ik me moest bewegen. Tegenwoordig noemen ze dat kindermishandeling, ik noemde het lol trappen.”
NIEUWE START
Na de scheiding van Tina stort Ike Turner zich met volledige overgave op de consumptie van nog meer cocaïne. Na elf eerdere arrestaties wordt Turner in 1990 voor verschillende overtredingen veroordeeld tot een gevangenisstraf van achttien maanden. Zijn straf zorgt voor het einde van een jarenlange verslaving, die hij ietwat misplaatst zijnparty periode noemt en waarin hij volgens eigen zeggen ruim elf miljoen dollar aan coke heeft weg gesnoven.
Heeft u een verklaring voor die donkere kant in uw leven?
“Dankzij de successen met Tina stroomde het geld opeens aan alle kanten binnen. Iedereen wilde mijn vriend zijn. De vrouwen lagen aan mijn voeten. Toen ik cocaïne begon te gebruiken, trok dat nog meer mensen met valse bedoelingen aan. Het kwam me allemaal te snel aanwaaien. Ik wist niet hoe er mee om te gaan. Sinds mijn tijd in de gevangenis, heb ik geen drugs meer aangeraakt. Ik heb toen letterlijk aan God gevraagd om mij vier dagen zonder drugs te geven, iets wat me daarvoor nooit was gelukt. Als ik daarin zou slagen, dan wist ik dat ik alles aan zou kunnen.”
Na zijn ontslag uit de gevangenis werkt Turner aan een comeback, eerst als begeleider van Joe Louis Walker, later weer in de vertrouwde omgeving van zijn heropgerichte Kings Of Rhythm. In 2001 en 2006 levert hij twee smakelijke bluesalbums af (Here And Now en Risin’ With The Blues) en in 2004 ontvangt Turner de Heroes Award uit handen van de National Academy of Recording Arts and Sciences.
Hoe denkt u dat de huidige generatie naar Ike Turner kijkt?
“De kids van tegenwoordig weten niet wat ik heb gepresteerd. Ik denk, zodra ze ontdekken welke muziek ik heb gemaakt, dat ze echt van mijn songs zullen houden.”
Heeft u het gevoel dat er nog iets rechtgezet moet worden?
“Nee. Daar wil ik niet eens op ingaan. Dat is een afgesloten hoofdstuk. Het speelt geen rol meer in mijn leven. Ik hoef niets aan niemand te bewijzen. De enigen aan wie ik verantwoording hoef af te leggen, zijn Ike en God. Ik weet waar ik voor sta, wat er in mijn hart omgaat. De pers kan schrijven wat ze wil. Films kunnen ieder verhaal vertellen dat ze willen. Ik wil me niet constant blijven verdedigen. Ik wil gewoon mezelf zijn. En zoals ik hier nu met jou praat, ben ik ‘slechts’ mijzelf.”
Tekst: Edwin Ammerlaan
Bronnen: eigen interview met Ike Turner, Turner’s autobiografie Takin’ Back My Name, Ike Turner King Of Rhythm van John Collins en een internetinterview door Dominick A. Miserandino
ROCKET 88: zo werd rock & roll geboren
* De eerste Oldsmobile Rocket 88 komt in 1949 van de lopende band rollen bij General Motors. Op dat moment is het de snelste personenauto ter wereld.
* Het gelijknamige liedje wordt in 1951 opgenomen in Sam Phillips’ Sun Studio door Ike Turner’s band Kings Of Rhythm. Phillips besluit de single te releasen onder de naam Jackie Brenston And His Delta Cats, omdat rond dezelfde tijd ook een andere plaat van Ike Turner op stapel staat.
* Op weg naar de opnamesessie valt de versterker van gitarist Willie Kizart uit de auto waardoor de woofer beschadigd raakt. Dat resulteert in het karakteristieke, ietwat overstuurde geluid.
* Turner speelt piano op Rocket 88. Later geeft Little Richard toe dat Turner’s intro de inspiratie is geweest voor zijn Good Golly Miss Molly uit 1958.
* Rocket 88 bereikt in juni 1951 de eerste plaats van de Amerikaanse r&b-charts. Het wordt de op een na best verkochte r&b-single van het jaar.
* Hoewel Rocket 88 volgens de overlevering onderweg naar de studio is geschreven door de hele band, claimt Ike Turner nog steeds dat hij de enige echte schrijver is. De credits gaan echter naar zanger/saxofonist Jackie Brenston, omdat (zo blijkt later) deze ten tijde van de opname in geldnood verkeert.
* Brenston’s aandeel in het nummer wordt voor 912 dollar door Sam Phillips afgekocht: de rest van de band (waaronder Turner) houdt twintig dollar aan de sessie over. Brenston ontvangt bovendien van General Motors een heuse Rocket 88, als dank voor de gratis promotie.
* Brenston komt al snel opnieuw in geldproblemen, raakt aan de drank en sterft als een gebroken man in 1979.
* In 1991 wordt Ike Turner vanwege Rocket 88 opgenomen in de Rock & Roll Hall Of Fame.
1 Reactie