Steven Wilson in AFAS Live

Pop, prog, jazzrock, metal, triphop… Steven Wilson is officieel in geen enkel hokje meer te plaatsen. Of in allemaal, wat je maar wilt. Dit hebben we deels te danken aan ma en pa Wilson, die vroeger thuis Bee Gees en ABBA afwisselden met Pink Floyd. Maar ook andere muzikale pophelden als David Bowie, Prince, George Michael, Donna Summer en Tears For Fears vergeet Wilson niet te eren.

Dankzij zijn brede smaak en uiteenlopende oeuvre laveert Steven Wilson in een uitverkocht AFAS Live constant tussen licht en duister. Hij en zijn band spelen er moeiteloos een-tweetjes mee. Neem bijvoorbeeld het uitgesponnen, progressieve en donkere Arriving Somewhere But Not Here van Porcupine Tree’s album Deadwing (net voor het eerst uit op vinyl). Het wordt – onderbroken door een speech – opgevolgd door het intens vrolijke popliedje Permanating van Wilsons nieuwste soloalbum To The Bone. Er zijn maar weinig moderne artiesten die in zo’n korte tijdspanne zoveel contrast en dynamiek kunnen brengen op zo’n hoog niveau. Over Permanating, waarvoor een grote discobal wordt ingezet, zegt Wilson nog dat hij het geweldig vindt om ‘mannen met baarden, tattoos en Opeth-T-shirts te zien dansen op dit nummer’. Metalheads die dansen op pure pop: dat is nog eens disco inferno.

Naast veel van zijn muzikale helden zet de Britse liedjesschrijver, zanger, multi-instrumentalist, producer en mixer ook een instrument in de schijnwerpers: zijn Fender Telecaster uit 1963. ‘Mijn eerste gitaar waar ik echt om geef’, aldus Wilson. En dat is vanwege de sound. De artiest hield er een agressievere speelstijl aan over en die inspireerde de liedjes op zijn jongste langspeler To The Bone (2017). Dit meldt hij vlak voor hij People Who Eat Darkness inzet, het eerste nummer dat hij voor die plaat schreef en dat rockt als Joe Strummer. Het lijkt Wilson en zijn band allemaal moeiteloos af te gaan. Behalve die ene keer als de zanger even zijn tekst vergeet. Misschien is ‘ie zelf ook wel kort afgeleid door de fraaie, maar zeer aanwezige beelden die op het grote scherm achter hem worden afgedraaid…

De grote afwezige
Wilsons talentvolle band bestaat uit toetsenist Adam Holzman, bassist Nick Beggs, drummer Craig Blundell en gitarist/nieuwkomer Alex Hutchings. Daarbij ontbreekt zangeres Ninet Tayeb. Jammer dat zij niet ook op het podium verschijnt. Ook zangeres/toetseniste Donna Zed, die het kort maar keurige voorprogramma verzorgde, komt geen vrouwelijke vocalen leveren. En dat terwijl deze stoer ogende, maar nog wat zenuwachtige twintiger het qua stem waarschijnlijk best had aangekund.

Tijdens zijn interviewronde van vorig jaar gaf Wilson wel aan dat Tayeb mee zou gaan op tournee. Maar ze is er dus niet in levenden lijve bij. Wel wordt de zoetgevooisde Israëlische al zingend geprojecteerd op het semi-transparante doek dat vooraan het podium hangt. Daarbij worden haar opgenomen vocalen via de computer afgespeeld. Nou, vooruit… Zo wordt duet Pariah, een soort moderne variant op Peter Gabriels Don’t Give Up, aan het begin van de set alsnog opgevoerd.

Groove
De tweede helft van de show komt op de een of andere manier beter uit de verf dan de eerste. Ook de quadrafonische geluidsinstallatie is opvallender aanwezig. Vooral als je midden in de zaal staat, werkt dit surround sound-element als een meerwaarde: je hoort soms muziek en geluidseffecten van achteren naar voren vliegen, terwijl de band van voren in je gezicht staat te blazen.

De To The Bone-tour is tot in de puntjes verzorgd. Wie Wilson voor het eerst ziet, zal extra onder de indruk zijn van de sonische en visuele elementen; de kenner ziet die steeds beter worden gestroomlijnd. Het optreden is ook van een prima spanningsboog voorzien, met enkele verrassende songkeuzes – met The Creator Has A Mastertape en Heartattack In A Layby van Porcupine Tree’s album In Absentia (2002) als opvallendste. Die eerste lijkt op papier een wat rare keuze, maar het niet geweldig populaire nummer komt toch erg goed uit de verf. Die tweede, een stijloefening in sublieme samenzang, krijgt dankzij het fraaie gitaarspel van Hutchings zelfs nog iets extra’s mee.

Spanningsboog
Naast beter spelen en steeds knapper zingen heeft Wilson door de jaren heen vooral ook goed leren grooven. Of dat nou met jazzrock is (Home Invasion/Regret#9 en Detonation), darkpop/triphop (Song Of I) of industriële metal (Sleep Together van Porcupine Tree): zelden werkt technische muziek zo op de heupen. Dat geldt ook voor het instrumentale Vermillioncore, dat een heerlijke combo vormt met dat immer meeslepende Sleep Together. Het werkt hier net zo aanstekelijk als tijdens North Sea Jazz 2016.

Tijdens het begin van de laatste toegift vertolkt Wilson helemaal solo een bijna punk/grunge-achtige versie van Even Less. Met z’n Telecaster. Hij doet dit deze tournee wel vaker, maar vanavond is het zijn ode aan de goede band tussen hem en het Nederlandse publiek, die al 23 jaar standhoudt. Met zwart-komische humor kondigt Wilson na zo’n 2,5 uur zijn laatste nummer aan: “Dit is een hopeloos droevig lied om jullie met een glimlach naar huis te sturen!” Dat de band de bitterzoete afsluiter The Raven That Refused To Sing zelden zo soepel speelde, zegt genoeg: Wilsons hoogtijdagen zijn nog lang niet voorbij.

Steven Wilson in AFAS Live, Amsterdam
Gezien op woensdag 7 maart 2018
Foto’s: Bert Treep