De 10 beste rarities-compilaties

Sommige artiesten hebben al moeite genoeg om één album te vullen met fatsoenlijk materiaal, maar soms is de inspiratie (en de productie) zo groot dat zelfs prachtige songs niet op een reguliere plaat terechtkomen. Gelukkig is er voor dat soort schrijnende gevallen het fenomeen ‘rarities-verzamelaar’: het vangnet voor alle b-kantjes, covers en herinterpretaties die anders onterecht in de vergetelheid zouden zijn geraakt. Lust For Life zet de 10 beste rarities-compilaties op een rij.

Bob Dylan – The Bootleg Series Vol. 1-3: Rare & Unreleased 1961-1991 (1991)

De niet eerder uitgebrachte tracks van de 5lp-set Biograph (1985) lieten al doorschemeren dat er veel moois op de plank was blijven liggen in de lange carrière van Bob Dylan. Zes jaar later werd dat vermoeden bevestigd met een andere box, ditmaal met uitsluitend ‘rare & unreleased’ opnames uit de drie decennia waarin Dylan toen al aan de slag was. Tussen de vele niet te missen afgewezen songs ontdek je een vroeg protestlied als Who Killed Davey Moore? en Dylan is op zijn gevoeligst in Mama, You Been On My Mind. Maar de meest onbegrijpelijke outtakes zijn toch wel Foot Of Pride en Blind Willie McTell, die beide bedoeld waren voor Infidels (1983) en veel meer indruk maken dan de tracks die deze plaat wel haalden.

The Smiths – Hatful Of Hollow (1984)

The Smiths is zo’n band waarvan er meer compilaties zijn dan reguliere albums. Na het uiteenspatten van de groep in 1987 verschenen er talloze al dan niet nuttige verzamelaars, maar de meest essentiële zag al het licht toen de band nog gewoon actief was. Hatful Of Hollow (1984) verscheen in een periode dat Morrissey en co bijna bizar productief waren en ook nog eens twee singles uitbrachten die niet op een regulier album verschenen: William, It Was Really Nothing, Heaven Knows I’m Miserable Now en Hand In Glove.

Die singles, plus een berg b-kanten en sessie-opnames, vonden hun weg naar Hatful Of Hollow, dat al een maand(!) na het titelloze debuutalbum in de winkels lag. Veelzeggend is dat een aantal van die b-kanten al snel uitgroeide tot fanfavorieten. In 2000 zette het toonaangevende Britse muziekblad Q Hatful Of Hollow op nummer 44 in hun lijst met Beste Britse Albums Aller Tijden – niet gek voor een ‘kliekjesverzamelaar’.

Nirvana – Incesticide (1992)

De van onluisterbaar materiaal uitpuilende box With The Lights Out bleek in 2004 vooral een zeer effectief middel om de schoonfamilie het huis uit te pesten. De tientallen verrot klinkende versies van al dan niet bekende Nirvana-songs waren een beproeving, maar Nirvana bewees eerder al dat een rarities-verzamelaar wel degelijk van meerwaarde kan zijn. Incesticide toonde een rauwere kant van Nirvana dan fans die ‘pas’ bij Nevermind aanhaakten gewend waren, maar in die ongepolijste eenvoud was de kwaliteit van Kurt Cobain als songschrijver juist nog beter hoorbaar.

The Beatles – Rarities (UK & US Version) (1978/1980)

Er zijn uiteraard immens veel verzamelalbums van The Beatles uitgebracht. Vooral de uit drie delen bestaande serie Anthology, die midden jaren negentig verscheen, is meer dan  de moeite waard. Maar de interessantste van alle verzamelaars waar je het predicaat ‘rarities-plaat’ op kan plakken, zijn de twee albums die deze term als titel hebben gekregen. In 1978 konden eerst de Britse fans in hun handen wrijven voor een compilatie met songs die tot dan toe niet op een regulier Brits Beatles-album terecht waren gekomen, zoals de Duitstalige versies van She Loves You en I Wanna Hold Your Hand en de complete Long Tall Sally-ep.

Twee jaar later verscheen er voor de Amerikaanse markt een compilatieplaat die dezelfde titel had, maar een compleet andere tracklist – de songs op de Britse tegenhanger waren in de VS lang niet zo moeilijk verkrijgbaar. In plaats daarvan werd uiteraard gekozen voor Beatles-werk dat juist in de Verenigde Staten niet op de standaard albums stond. Beide verzamelaars zijn nooit op cd verschenen, maar de nummers hebben wel hun weg gevonden naar latere albums. Zo is de hele UK-versie opgeslokt door het dubbelalbum Past Masters, dat in 1988 verscheen en in 2009, net als de rest van de Beatles-catalogus, volledig opgepoetst opnieuw werd uitgebracht.

Bruce Springsteen – Tracks (1998)

Hoewel hij niet eens zo heel veel reguliere albums op zijn naam heeft staan, mogen veel songwriters jaloers zijn op de productiviteit van Bruce Springsteen. Alleen al voor Darkness On The Edge Of Town schreef hij meer dan vijftig songs, waarvan dus slechts een klein gedeelte die plaat haalde. In 1998 verwende de superster zijn fans met de boxset Tracks, met maar liefst vier cd’s vol outtakes, b-kantjes en demo’s.

Vaak zijn deze ‘afdankertjes’ minstens zo indrukwekkend als de tracks die Springsteen om wat voor reden dan ook de voorkeur gaf. Zo zijn er sympathieke demo’s waarmee de jonge Bruce in 1972 auditeerde, het innemende Hearts Of Stone (ook opgenomen door Southside Johnny & The Asbury Jukes) en een dreigende akoestische versie van Born In The U.S.A.

Oasis – The Masterplan (1998)

Verstokte fans van deze Britpoppers zijn het vermoedelijk niet eens met deze bewering, maar Oasis is typisch een band die vroeg in de carrière gruwelijk weet te knallen, om vervolgens jaren door te modderen met albums die zowel commercieel als artistiek steeds verder achteruit gaan. Maar vooral ten tijde van de eerste twee albums, Definitely Maybe (1994) en (What’s The Story) Morning Glory? (1995), kende de creativiteit van songschrijver Noel Gallagher geen grenzen. Zodoende waren ook de b-kantjes van de singles op de betreffende albums van een ongekend niveau.

Tien van die songs, aangevuld met twee b-kantjes van hits op het al wat mindere Be Here Now (1997) en twee liedjes die op non-albumsingle Whatever stonden, vonden hun weg naar het lekker arrogant getitelde The Masterplan. Het blijkt het laatste essentiële Oasis-album, dat met fanfavorieten als Talk Tonight, Half The World Away en vooral het fenomenale Acquiesce vijftien jaar na verschijning nog steeds imponeert.

Marillion – B’sides Themselves (1988)

Lekker flauw getiteld, maar B’sides Themselves is wel interessant – vooral omdat de compilatie met restmateriaal van Marillion het laatste album was met zanger Fish in de gelederen. Een van de hoogtepunten is Market Square Heroes, dat in 1982 de eerste single van de band was. Ook Grendel, een zeventien minuten lokkend epos en oorspronkelijk de b-kant van Market Square Heroes, is ijzersterk. Als geheel is B’sides Themselves uiteraard niet zo overtuigend of coherent als de andere albums uit het Fish-tijdperk en flink wat interessante b-kantjes uit die periode ontbreken (o.a. een aantal interessante livetracks), maar mede door de voorgenoemde krakers is ‘ie toch vrij onmisbaar voor de ware Marillion-adept.

The Who – Odds & Sods (1974)

Compilaties met b-sides en zeldzaamheden zijn tegenwoordig niet meer weg te denken, maar de mannen van The Who waren er in 1974 relatief vroeg bij toen ze de lp Odds & Sods uitbrachten. De band ergerde zich kapot aan de vele bootlegs van slechte kwaliteit die in deze periode opdoken, waarop het viertal besloot zelf maar een album met studiotracks samen te stellen voor de fans.

Met name Pure And Easy, Naked Eye en Long Live Rock ontstegen veel van de andere outtakes die door de jaren heen op de markt kwamen, en ook de interessante vroege b-kant I’m The Face (toen nog onder de bandnaam The High Numbers) had een plek op de plaat. De geremasterde cd-uitgave uit 1998 voegde nog twaalf extra tracks toe, waaronder Under My Thumb. Inderdaad, een Stones-cover.

Meer lezen over The Who? Check Lust For Life 37 met The Who op de cover!

The Smashing Pumpkins – Pisces Iscariot (1994)

Na het succesvolle Siamese Dream (1993) nam de Amerikaanse rockband The Smashing Pumpkins even de tijd om aan een opvolger te werken (uiteindelijk zou twee jaar later de ambitieuze dubbelaar Mellon Collie And The Infinite Sadness het licht zien). In de tussentijd verscheen Pisces Iscariot, een verzameling b-kantjes van de singles op Siamese Dream en debuutplaat Gish verschenen, songs van de ep Lull en outtakes van de Siamese Dream-sessie.

Vooral leuk spul voor de hardcore fan, zou je zeggen, maar dankzij de bloedmooie cover van Fleetwood Macs Landslide sloeg Pisces Iscariot zowaar ook aan bij de mainstream. Sterker nog, in het thuisland ging het album meer dan een miljoen keer over de toonbank en bereikte het de vierde plaats in de Billboard Album Top 200. Maar deze verzamelaar bevat meer pareltjes, waaronder het ruim elf minuten klokkende epos Starla, het schizofreen-breekbare Obscured en de Animals-cover Girl Named Sandoz.

The Velvet Underground – VU (1985)

De verzamelaar VU verscheen in 1985 vrij plotseling, op een moment dat de band al twaalf jaar niet meer actief was. Het album was samengesteld uit songs die op de plank waren beland toen platenmaatschappij MGM in 1969 besloot dat het financieel niet zo’n goed plan was om een nieuwe Velvet Underground-lp uit te brengen. Verve Records, een dochtermaatschappij van MGM (en later Polygram), ontdekte het materiaal toen men bezig was met een re-release van de eerste drie Velvet Underground-platen.

Daarop werd een aantal van de liedjes, samen met twee songs uit de John Cale-periode, onder de goedbedachte titel VU op de markt gegooid. Ondanks dat het in principe een afgedankte plaat betrof, bleek de kwaliteit van de songs nauwelijks onder te doen voor het reguliere materiaal van de band. En, oh ironie: VU bereikte de 85e plaats in de Billboard Top 200 – de hoogste positie ooit voor een album van The Velvet Underground.

De 10 beste rarities-compilaties – eervolle vermeldingen:

The Beach Boys – Rarities (1983), New Order – Substance (1987), Morrissey – Bona Drag (1990), Pet Shop Boys – Alternative (1995), Suede – Sci-Fi Lullabies (1997), Crowded House – Afterglow (1999), Steve Earle – Sidetracks (2002), Manic Street Preachers – Lipstick Traces: A Secret History Of Manic Street Preachers (2003), Pearl Jam – Lost Dogs (2003), The Cure – Joint The Dots (2004), Nick Cave And The Bad Seeds – B-Sides And Rarities (2005), Tom Waits – Orphans: Brawlers, Bawlers & Bastards (2006), Elliott Smith – New Moon (2007), Warren Zevon – Preludes: Rare And Unreleased Recordings (2007), Eels – Useless Trinkets (2008), Tom Petty – An American Treasure (2018), Prince – Originals (2019)

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in LFL037.